CLB Phượt Bách Khoa

Anh em an com chua? Lại là VMT đây keke <3

Hôm nay trời đẹp, VMT sẽ lên cho anh em tập 4 của series [Mỗi ngày một kiến thức bổ ích] nhé. Như anh em mình hay nói, đi phượt mà không hiểu địa hình thì khác nào nhắm mắt đưa chân, vừa dễ toang kế hoạch, lại còn tiềm ẩn nguy hiểm cho bản thân và đồng đội. Bởi vậy, hiểu rõ các loại địa hình không chỉ giúp chúng ta chủ động lên kế hoạch cho chuyến đi, mà còn là yếu tố sống còn để đảm bảo an toàn.

Trong tập này, VMT sẽ cùng anh em mổ xẻ cách nhận biết các loại địa hình phổ biến và những kỹ năng di chuyển an toàn, đặc biệt là khi cưỡi chiến mã hoặc trekking xuyên rừng lội suối. Anh em chuẩn bị giấy bút ghi chép cẩn thận nhé!

Anh em mình ai đi phượt xe máy đều hiểu, địa hình nó ảnh hưởng cực lớn đến cách mình xử lý con xe và độ an toàn của cả chuyến đi. Không phải cứ đường đẹp là ngon, mà đường xấu thì bó tay đâu. Quan trọng là mình phải đọc vị được nó và có kỹ năng phù hợp, dù là xe số, xe ga hay xe côn tay. Nắm vững mấy cái này thì dù đường có chuối đến mấy, anh em mình vẫn có thể tự tin lướt qua.

1.1. Những địa hình thường gặp khi đi phượt:

• Đường nhựa/bê tông: Nghe thì có vẻ dịu nhất, bằng phẳng dễ đi. Nhưng anh em đừng chủ quan nhé! Mấy cái ổ gà, lằn nứt bất ngờ, cát sỏi sau mưa, hay vết dầu loang, nước đọng chính là những cái bẫy anh em dễ sập nhất nếu chạy nhanh và thiếu quan sát.
  • Lưu ý thêm: Đặc biệt nguy hiểm khi trời mới mưa xong, lớp bụi và dầu trên đường tạo thành một màng trơn trượt. Cẩn thận ở những đoạn đường mới làm hoặc đang sửa chữa, thường có đá răm vương vãi.
• Đường đất, đường đá lởm chởm: Món đặc sản của nhiều cung phượt. Đường đất khi khô thì bụi mù, khi ẩm ướt thì trơn như bôi mỡ. Đường đá thì gập ghềnh, xóc tung nóc, dễ làm mình mất thăng bằng, chệch tay lái.
  • Lưu ý thêm: Cẩn thận với đá dăm hoặc đá tảng có cạnh sắc, dễ làm rách lốp. Nếu đường quá nhiều rãnh sâu do xe lớn đi qua, hãy tìm cách đi men theo rìa hoặc chọn rãnh nông hơn.
• Đường sình lầy, cát lún: Đây mới thực sự là thử thách nè. Bánh xe dễ bị lún sâu, mất độ bám, ga mạnh thì bánh xoáy tít, ga nhẹ thì xe không đi. Chuyện dắt bộ hoặc cần đồng đội trợ giúp là bình thường.
  • Lưu ý thêm: Trước khi vào đoạn sình lầy/cát lún, hãy quan sát xem có vết xe cũ không, đi theo vết xe đó thường an toàn hơn. Tránh dừng xe giữa chừng nếu không cần thiết.
• Đèo dốc, cua gắt: Lên dốc thì ì ạch, xuống dốc thì tim đập chân run nếu không biết cách. Đặc biệt là những khúc cua tay áo, cua khuất tầm nhìn, yêu cầu kỹ năng kiểm soát tốc độ, về số, phối hợp phanh cực kỳ chuẩn chỉnh.
  • Lưu ý thêm: Luôn giữ khoảng cách an toàn với xe đi trước, đặc biệt khi đổ đèo. Cẩn thận với hiện tượng “mất phanh” do rà phanh liên tục khi xuống dốc dài.
• Đường ngập nước, suối cạn: Nhìn thì có vẻ nông nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Mình không biết dưới mặt nước có đá ngầm, hố sâu hay dòng chảy mạnh không. Nước vào pô, vào máy là khóc thét.
  • Lưu ý thêm: Nếu không chắc chắn, tốt nhất nên xuống xe kiểm tra độ sâu, nền đáy và dòng chảy trước khi cho xe qua. Quan sát xem người dân địa phương hoặc các xe khác qua lại như thế nào.

1.2. Bí kíp cùng chiến mã vượt qua bao đại dương:

Trước khi đi vào chi tiết từng loại xe, anh em nhớ nằm lòng mấy cái Lưu ý chung mà tui đúc kết cho anh em như này:

• ✅ Giảm tốc độ: Đây là kim chỉ nam nha. Chạy chậm lại để có thời gian quan sát và xử lý tình huống.
• ✅ Đọc vị đường: Mắt luôn nhìn xa bao quát, chọn line tốt nhất, tránh ổ gà, đá to, vũng nước.
• ✅ Phanh mượt: Sử dụng phanh nhẹ nhàng, kết hợp cả phanh trước và phanh sau (tỷ lệ tùy điều kiện và kinh nghiệm, nhưng thường là 70% sau – 30% trước hoặc 60-40 cho đường xấu để tránh trượt bánh trước). Tuyệt đối không phanh gấp, đặc biệt là khi đang vào cua hoặc trên đường trơn.
• ✅ Thế ngồi chill: Giữ tư thế lái thoải mái, thả lỏng tay lái, vai và khuỷu tay. Gồng cứng người chỉ làm mình nhanh mệt và khó xử lý hơn.
• ✅ Luôn sẵn sàng chống chân: Ở những đoạn đường cực xấu hoặc tốc độ rất chậm, việc hơi mở rộng chân, sẵn sàng chống nhẹ xuống đất để giữ thăng bằng là cần thiết (Chắc không ai chân ngắn đến mức không chạm đất đâu nhỉ).

📌 Đối với Xe số:

• Trên đường xấu (đất, đá, sình):
  • Kỹ năng: Giữ ga đều, không lên ga xuống ga đột ngột (giật cục). Sử dụng số thấp (thường là số 1 hoặc 2) để xe có lực kéo tốt và tận dụng khả năng phanh động cơ. Tốc độ chậm, có thể chống nhẹ một hoặc hai chân để giữ thăng bằng tốt hơn.
  • Lưu ý thêm: Nếu đường quá xấu, có thể đứng lên một chút (chân vẫn trên gác chân) để người và xe linh hoạt hơn, giảm xóc tác động lên người.
• Lên/xuống dốc VÀ XỬ LÝ CUA GẮT:
  • Kỹ năng Lên dốc:
  • Trước khi vào dốc: Quan sát và ước lượng độ dốc để về số thấp phù hợp (thường là số 1 hoặc 2, có khi là 3 nếu dốc thoai thoải và bạn có đà). Việc này phải thực hiện TRƯỚC KHI bánh xe bắt đầu leo dốc, tránh tình trạng đang leo rồi mới cuống cuồng dẫm số, xe dễ bị khựng lại hoặc chết giữa dốc, rất nguy hiểm.
  • Khi đang lên dốc: Giữ đều ga, không cần phải vít hết ga đâu, quan trọng là giữ cho máy có lực kéo ổn định. Mắt nhìn xa lên đỉnh dốc hoặc qua khúc cua tiếp theo để có sự chuẩn bị. Nếu cảm thấy xe hơi đuối, có thể nhấp nhẹ thêm chút ga, hoặc nếu đã ở số cao mà xe không kham nổi, bắt buộc phải giảm tốc, về số thấp hơn (thao tác này cần nhanh và dứt khoát).
  • Kỹ năng Xuống dốc:
  • Trước khi xuống dốc: Tương tự như lên dốc, chủ động về số thấp (số 1, 2, hoặc 3 tùy độ dốc và chiều dài con dốc) để tận dụng tối đa lực hãm của động cơ (phanh động cơ). Đây là cứu cánh quan trọng nhất khi đổ đèo, giúp xe không bị trôi quá nhanh.
  • Khi đang xuống dốc: Hạn chế tối đa việc rà phanh tay liên tục. Việc này cực kỳ nguy hiểm vì sẽ làm nóng má phanh, dầu phanh, dẫn đến hiện tượng mất phanh. Thay vào đó, hãy sử dụng phanh động cơ làm chủ đạo. Nếu dốc quá dài và phải dùng phanh, hãy dùng ngắt quãng: phanh để giảm tốc độ rồi nhả ra cho phanh nguội bớt, rồi lại phanh, cứ nhấp nhả như vậy (ưu tiên phanh sau nhiều hơn một chút để tránh trượt bánh trước nếu đường trơn). Anh em tuyệt đối không bắt chước mấy khứa boi phố boi bản tắt máy thả trôi dốc nhé, không là một đi không trở lại đấy =)))
  • Kỹ năng Vào Cua Gắt (trên đường đèo hoặc đường bằng):
  • Trước khi vào cua: GIẢM TỐC ĐỘ bằng cách về số thấp hơn và/hoặc sử dụng phanh (nhả phanh ra TRƯỚC KHI bắt đầu nghiêng xe vào cua). Tốc độ càng phù hợp, việc xử lý trong cua càng dễ dàng và an toàn.
  • Quan sát và chọn line: Mắt nhìn xa vào trong cua và điểm thoát cua. Line lý tưởng thường là rộng ở ngoài – sát ở trong – rộng ở ngoài (outside-inside-outside), tức là bắt đầu từ mép ngoài của làn đường mình, nghiêng xe hướng vào đỉnh cua (apex) ở mép trong, rồi từ từ mở lái ra mép ngoài khi thoát cua. Tuy nhiên, phải luôn đảm bảo đi đúng trong làn đường của mình, không lấn làn ngược chiều (không là anh em được hôn đầu xe khác đấy).
  • Nghiêng xe: Nghiêng cả người và xe một cách hài hòa, không gồng cứng. Độ nghiêng tùy thuộc vào tốc độ và độ gắt của cua.
  • Trong cua: Giữ đều một chút ga (hoặc hơi nhả ga nếu vào cua hơi nhanh) để xe ổn định, tránh đóng hết ga hoặc phanh gấp trong cua vì dễ làm xe bị trượt.
  • Thoát cua: Khi mắt đã nhìn thấy rõ đường ra, từ từ mở thêm ga một cách nhẹ nhàng để xe đứng thẳng lại và tăng tốc.
• Qua vùng nước/sình lầy:
  • Kỹ năng: Giữ ga đều, đi chậm và ổn định, tránh đánh lái gấp dễ làm xe bị hút ngang. Nếu nước có khả năng ngập ống xả, đi số thấp (số 1), giữ ga hơi cao hơn bình thường một chút và đều đặn để áp lực khí xả đẩy nước ra, tránh nước vào ống xả.
  • Lưu ý thêm: Sau khi qua vùng nước, nhớ kiểm tra lại phanh bằng cách rà nhẹ vài lần vì nước có thể làm giảm tạm thời hiệu quả của phanh.

📌 Đối với Xe Ga:

• Trên đường xấu (đất, đá):
  • Kỹ năng: Xe ga thường đuối hơn xe số/côn trên địa hình này do thiết kế hệ truyền động và bánh xe thường nhỏ hơn. Giữ ga RẤT đều và cực kỳ nhẹ nhàng. Tránh tuyệt đối việc thốc ga đột ngột vì xe dễ bị vọt lên, mất lái. Tốc độ phải thật chậm. Ưu tiên sử dụng phanh sau nhiều hơn, phanh trước chỉ mớm nhẹ.
  • Lưu ý thêm: Xe ga có gầm thấp, dễ bị cạ gầm. Hãy chọn lối đi cẩn thận. Nếu có thể, tránh các đoạn đường quá xấu khi đi xe ga.
• Lên/xuống dốc VÀ XỬ LÝ CUA GẮT:
  • Kỹ năng Lên dốc:
  • Trước khi vào dốc: Xe ga không có số để về, nên bạn chỉ có thể chuẩn bị bằng cách giảm tốc độ vừa phải nếu đang chạy nhanh, rồi từ từ tăng ga khi bắt đầu vào dốc.
  • Khi đang lên dốc: Giữ ga đều và cố gắng duy trì. Xe ga thường yếu hơn xe số khi leo dốc dài và cao, nên có thể xe sẽ hơi ì. Tránh thốc ga đột ngột, cứ giữ đều để máy không bị quá tải.
  • Kỹ năng Xuống dốc:
  • Đây là điểm yếu lớn của xe ga. Phanh động cơ của xe ga rất yếu hoặc gần như không có. Anh em sẽ phải phụ thuộc chủ yếu vào phanh tay.
  • Trước khi xuống dốc: Chủ động giảm tốc độ xuống mức thật chậm.
  • Khi đang xuống dốc: Sử dụng kết hợp cả phanh trước và phanh sau một cách NHẸ NHÀNG và LIÊN TỤC (nhưng không phải là bóp chết). Vì không có phanh động cơ hỗ trợ nhiều, phanh tay sẽ phải làm việc nhiều hơn, rất dễ nóng. Nếu dốc quá dài, hãy chủ động dừng lại nghỉ giữa chừng cho phanh nguội bớt, tránh nguy cơ mất phanh.
  • Lưu ý thêm: Vẫn là câu cũ, anh em tuyệt đối không đú bẩn tắt máy thả trôi dốc nhé, không thì tổ tiên 3 đời cũng không cứu được anh em =)))
  • Kỹ năng Vào Cua Gắt (trên đường đèo hoặc đường bằng):
  • Trước khi vào cua: GIẢM TỐC ĐỘ NHIỀU HƠN so với xe số/côn. Xe ga có xu hướng trôi hơn khi vào cua do hệ truyền động vô cấp. Sử dụng cả hai phanh để giảm tốc, nhả phanh trước khi bắt đầu nghiêng xe.
  • Quan sát và chọn line: Tương tự xe số, nhưng vì xe ga ít linh hoạt hơn, anh em hãy chọn line an toàn và không quá gấp.
  • Nghiêng xe: Nghiêng xe từ từ và nhẹ nhàng. Trọng tâm xe ga thường thấp hơn, nhưng bánh nhỏ và hệ truyền động có thể khiến cảm giác không ổn định bằng xe số nếu nghiêng quá nhiều hoặc quá gấp.
  • Trong cua: Giữ ga ở mức rất nhẹ để duy trì sự ổn định, hoặc có thể hơi nhả ga nếu cảm thấy xe có xu hướng văng. TUYỆT ĐỐI không thốc ga hoặc phanh gấp khi đang nghiêng xe trong cua.
  • Thoát cua: Khi đã qua đỉnh cua và nhìn thấy đường ra, từ từ mở ga lại một cách nhẹ nhàng.
• Qua vùng nước/sình lầy:
  • Kỹ năng: Tốt nhất là HẠN CHẾ đi vào. Nếu bắt buộc, đi cực chậm, giữ ga thật đều và nhẹ. Cẩn thận bùn đất, nước có thể bắn vào hệ thống truyền động bằng dây đai (CVT) gây trượt hoặc hư hỏng.
  • Luvi ý thêm: Sau khi lội nước, nếu thấy xe có hiện tượng ì, ga lên nhưng xe không chạy tương ứng, có thể nước đã vào bộ nồi, cần kiểm tra và xử lý.

📌 Đối với Xe Côn Tay:

• Trên đường xấu (đất, đá, sình):
  • Kỹ năng: Đây là lúc xe côn tay phát huy thế mạnh. Sử dụng linh hoạt côn và số. Đi số thấp (thường là 1 hoặc 2), nhả côn từ từ, kết hợp với ga đều để xe có lực kéo ổn định và bò từ từ qua chướng ngại vật. Anh em có thể rà côn (half-clutch) ở tốc độ cực chậm để kiểm soát xe một cách tinh tế khi vượt qua những đoạn đặc biệt khó. Tận dụng tối đa phanh động cơ bằng cách về số thấp.
  • Lưu ý thêm: Việc đứng lái cũng giúp kiểm soát xe côn tay tốt hơn trên đường xấu. Tập làm quen với việc điều khiển côn ở những địa hình dễ trước khi thử thách ở đường khó.
• Lên/xuống dốc VÀ XỬ LÝ CUA GẮT:
  • Kỹ năng Lên dốc:
  • Trước khi vào dốc: Quan sát và chọn số thấp phù hợp (ví dụ số 2 hoặc 3, thậm chí số 1 cho dốc đứng) để đảm bảo xe có đủ mô-men xoắn (lực kéo) ở vòng tua máy lý tưởng. Thao tác về số kết hợp cắt côn phải mượt mà.
  • Khi đang lên dốc: Giữ đều ga, lắng nghe tiếng máy để biết xe có bị đuối hay không. Nếu cần, anh em có thể về số thấp hơn nữa. Ưu điểm của xe côn là anh em có thể chủ động chọn chính xác cấp số và vòng tua máy để tối ưu lực kéo.
  • Kỹ năng Xuống dốc:
  • Này tuyệt vời luôn vì khả năng phanh động cơ của xe côn tay là vượt trội.
  • Trước khi xuống dốc: Chủ động về số thấp (số 2, 3, thậm chí số 1 nếu dốc cực gắt và dài). Tiếng máy sẽ gằn lên, đó chính là lúc động cơ đang ghì xe lại, giúp anh em kiểm soát tốc độ cực tốt.
  • Khi đang xuống dốc: Để phanh động cơ làm việc chính. Chỉ sử dụng phanh tay (cả trước và sau) để hỗ trợ thêm khi cần giảm tốc độ nhanh hơn hoặc ở những đoạn dốc quá gắt. Việc này giúp phanh tay không bị quá nhiệt.
  • Kỹ năng Vào Cua Gắt (trên đường đèo hoặc đường bằng):
  • Trước khi vào cua: GIẢM TỐC ĐỘ bằng cách về số thấp hơn (kỹ thuật mà người ta gọi là “rev-matching” ấy – nẹt pô vê số – nếu thành thạo sẽ rất mượt mà, giúp bánh sau không bị khóa đột ngột) và sử dụng phanh. Anh em nhớ nhả phanh TRƯỚC KHI nghiêng xe nhé.
  • Quan sát và chọn line: Tương tự các loại xe khác, nhưng xe côn tay cho phép anh em điều chỉnh line linh hoạt hơn nhờ khả năng kiểm soát chính xác tốc độ và lực kéo.
  • Nghiêng xe: Nghiêng người và xe một cách chủ động. Xe côn thường có thiết kế thể thao hơn, cho phép góc nghiêng lớn hơn, nhưng anh em cũng đừng nghịch trò cạ gối nhé =)))
  • Trong cua: Anh em có thể giữ một chút ga để duy trì độ bám đường và sự ổn định. Nếu vào cua hơi rộng, có thể hơi siết côn nhẹ và nhấp phanh sau một chút để điều chỉnh line. Tránh cắt hết côn khi đang ở giữa cua nếu không cần thiết, vì sẽ làm mất đi sự ổn định từ động cơ.
  • Thoát cua: Khi thấy đường ra, từ từ mở ga và trả số lên (nếu cần) để tăng tốc một cách mượt mà.
• Qua vùng nước/sình lầy:
  • Kỹ năng: Tương tự xe số, đi số thấp, giữ ga ổn định. Có thể dùng côn để điều chỉnh lực kéo một cách chính xác, tránh bị lún hoặc chết máy. Nếu cảm thấy bánh sau bắt đầu xoáy, có thể hơi nhấp nhả côn nhẹ nhàng để tìm lại độ bám.
  • Lưu ý thêm: Cẩn thận nước vào lọc gió nếu mực nước quá cao.

1.3. Những bí kíp anh em cần bỏ túi:

• ✅ Soi xe trước giờ G: Kiểm tra kỹ lốp xe (áp suất, độ mòn gai lốp), phanh (trước, sau), đèn, còi, xi nhan. Mấy cái này mà dở chứng giữa đường là mệt lắm đó nên là trước khi chạy tour 1-2 ngày anh em nhớ mang xe ra quán anh Hưng check nha, VMT sẽ đính kèm lại địa chỉ ở dưới cho anh em.
• ✅ Đi theo đoàn: Giữ khoảng cách an toàn với xe trước và xe sau. Quan sát lẫn nhau, ra tín hiệu khi gặp chướng ngại vật hoặc muốn dừng và chú ý điều tiết của trưởng đoàn/dẫn đoàn/chạy cánh/chốt đoàn nha. Anh em nhớ tuyệt đối đừng bao giờ tách đoàn chạy một mình, nhất là ở những cung đường lạ.
• ✅ Biết mình biết ta: Đừng cố đâm đầu vào những cung đường quá khó, vượt quá khả năng xử lý của bản thân hoặc sức của xe, nhất là khi chưa có nhiều kinh nghiệm hoặc chưa biết rõ về địa hình. Chủ quan sẽ khiến anh em nhanh lên bàn thờ ăn gà luộc đấy.
• ✅ Đồ nghề sửa xe cơ bản: Bộ vá lốp mini, bơm tay/bơm điện nhỏ, vài cái cờ lê, tua vít cơ bản… sẽ tốt hơn nếu anh em biết sửa mấy lỗi vặt vì nhiều khi giữa nơi khỉ ho cò gáy mà có sự cố thì éc ô éc lun.
• ✅ Giáp trụ đầy đủ: Nón bảo hiểm tốt, găng tay, áo giáp, quần có giáp, giày bảo hộ. Đừng tiếc tiền cho mấy món này, nó không đảm bảo anh em nguyên vẹn 100%, nhưng chắc chắn sẽ giảm thiểu chấn thương khi có va chạm. An toàn của mình là trên hết!

Như VMT hay chia sẻ, chẳng có kỹ năng nào tự nhiên mà có, tất cả đều cần luyện tập. Hãy bắt đầu từ những địa hình dễ để làm quen dần, rồi từ từ nâng cấp skill của mình. Và anh em nhớ nhé, dù có là tay lái lụa đến đâu thì An toàn vẫn luôn là ưu tiên số 1! Không có chuyến đi nào đáng giá bằng sự an toàn của bản thân và đồng đội.

Hẹn gặp lại anh em trong tập tiếp theo của series [Mỗi ngày một kiến thức bổ ích]! Chúc mọi người có những chuyến đi an toàn và đầy trải nghiệm nhaa ❤️!

P/s: Nếu anh em có ý kiến đóng góp hay có điều gì muốn được VMT chia sẻ thì hãy ib ngay cho tui qua facebook.com/colaode nha

Địa chỉ các cơ sở Anh Hưng: CS1: 265 Trần Đại Nghĩa, Hai Bà Trưng, Hà Nội CS2: 75 Ngõ Trại Cá, Trương Định, Hai Bà Trưng, Hà Nội CS3: 253 Trần Đại Nghĩa